İşten çıkış kodları, bir çalışanın iş sözleşmesinin sonlanması halinde işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilen resmi numaralardır. Bu kodlar, çalışanın işten ayrılma nedenini kayıt altına alır ve doğrudan hem işçinin sosyal güvenlik haklarını hem de hukuki süreçlerdeki durumunu etkiler.
Türkiye’de işten çıkış kodları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında belirlenmiş olup, işverenler için doğru kodu SGK sistemine bildirmek yasal bir yükümlülüktür. Yanlış ya da hatalı bildirim yapılması hem işveren hem de çalışan açısından hak kayıplarına ve hukuki sorunlara yol açabilir.
İşten Çıkış Kodu Nedir?
İşten çıkış kodu, çalışanın işten ayrılma sebebini net ve resmi biçimde ortaya koyar. Bu nedenle işçinin;
- Kıdem ve ihbar tazminatı,
- İşsizlik ödeneği,
- Sosyal güvenlik hakları,
gibi pek çok konuda hak sahibi olup olmayacağı büyük ölçüde bu kodlara bağlıdır.
Ayrıca, olası bir uyuşmazlık veya dava sürecinde işten çıkış kodları mahkemelerde delil olarak da kullanılabilmektedir. İşçi, işten ayrılış gerekçesinin haksız olduğunu düşünüyorsa, bu koda itiraz ederek hakkını yargı önünde arayabilir.
Yanlış seçilen bir kod, işçinin işsizlik maaşından yararlanamamasına ya da kıdem tazminatını kaybetmesine neden olabilir. Dolayısıyla hem işçi hem de işverenin hak kaybı yaşamaması için doğru kodun seçilmesi kritik bir öneme sahiptir.
İşten Çıkış Kodları ve Fesih Sebepleri
Türkiye’de kullanılan işten çıkış kodları, iş akdinin hangi nedenle sona erdiğini göstermek amacıyla hazırlanmıştır. İşveren, işçinin işten ayrılışını SGK sistemine bildirirken mutlaka bu kodlardan birini seçmek zorundadır.
Bazı yaygın işten çıkış kodları ve açıklamaları şöyledir:
- 01 – Deneme Süreli İş Sözleşmesinin İşverence Feshi
- 03 – Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshi (İstifa)
- 04 – Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Nedenle Feshi
- 08 – Emeklilik (Yaşlılık) veya Malulen Emeklilik
- 15 – Toplu İşçi Çıkarması
- 29 – İşveren Tarafından İşçinin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışı Nedeniyle Fesih
Her bir kod, farklı bir işten ayrılış sebebini yansıtır ve buna bağlı olarak işçinin tazminat hakkı, ihbar süresi ya da işsizlik maaşı alma durumu değişiklik gösterir. Örneğin, 29 numaralı kod ile çıkarılan bir işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanmazken, 04 numaralı kod ile işten çıkarılan bir çalışan bu haklardan yararlanır.
İşten Çıkış Kodlarının İşçiye Etkileri
Bir çalışanın işten çıkış kodu, yalnızca ayrılış gerekçesini göstermekle kalmaz; aynı zamanda işçinin gelecekteki sosyal haklarını ve güvencelerini de belirler.
Özellikle şu haklar doğrudan işten çıkış koduna bağlıdır:
- Kıdem tazminatı hakkı
- İhbar tazminatı hakkı
- İşsizlik ödeneği
Kıdem ve İhbar Tazminatı
Kıdem tazminatı, aynı işverene bağlı en az bir yıl çalışan işçilere, işten çıkarıldıklarında ödenen bir tazminattır. Her bir yıl için işçiye 30 günlük brüt ücreti ödenir. Ancak, bu hak, işten çıkış koduna göre değişir.
- Kodu 04 (haksız fesih): İşçi kıdem ve ihbar tazminatı alabilir.
- Kodu 29 (haklı fesih): İşçi tazminat haklarını kaybeder.
İşsizlik Sigortası
İşsizlik sigortası, işsiz kalan çalışanlara belirli süre için gelir desteği sağlar. Ancak işçinin işsizlik maaşı alabilmesi için SGK’ya bildirilen kod büyük önem taşır.
- Kodu 04 (haksız fesih): İşçi işsizlik ödeneğine hak kazanır.
- Kodu 03 (istifa): İşçi kendi isteğiyle ayrıldığı için işsizlik maaşı alamaz.
İşten Çıkış Kodları ve İşsizlik Hakları
İşsizlik maaşı alabilmek için yalnızca prim gün sayısı ve son 120 gün kesintisiz çalışmış olmak yeterli değildir. Aynı zamanda SGK’ya bildirilen çıkış kodunun uygun olması da zorunludur.
İşsizlik ödeneğine hak kazanmak için gereken başlıca durumlar şunlardır:
- İşverenin haksız şekilde işten çıkarması (Kod 04),
- Ekonomik nedenlerle toplu işçi çıkarma (Kod 15),
- İşçinin kusuru olmaksızın sözleşmenin feshedilmesi.
Ancak;
- Kod 03 (istifa),
- Kod 29 (ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık)
gibi sebeplerle ayrılan çalışanlar işsizlik ödeneğine başvuramaz. Bu nedenle, işsizlik maaşı almak isteyen işçiler için çıkış kodu hayati önem taşır.
“İşten Çıkış Kodları Nelerdir?” gibi diğer içeriklerimiz için genel kategorimize göz atabilirsiniz.
İşten Çıkış Kodlarına İtiraz Süreci
Yanlış bildirilmiş bir işten çıkış kodu, işçinin ciddi hak kayıpları yaşamasına yol açabilir. Bu durumda işçi, hem işverene hem de SGK’ya itiraz hakkına sahiptir.
İtiraz sürecinde izlenebilecek adımlar şunlardır:
- İşçi, işverenden işten çıkışına dair yazılı belge talep etmelidir.
- İşveren bu belgeyi vermekle yükümlüdür. Vermemesi durumunda işçi doğrudan SGK’ya başvurabilir.
- İşçi, işten ayrıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde iş mahkemesine başvurarak kodun düzeltilmesini talep edebilir.
- Tüm yazılı belgeler ve kanıtlar mahkeme sürecinde kullanılmalıdır.
Bu itirazlar, işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklarını koruması için büyük önem taşır. Doğru çıkış kodu, hem çalışanın geleceğini hem de işverenin yasal sorumluluklarını doğrudan etkiler.
İlginizi çekebilecek diğer blog yazılarımız:
Yetenek Yönetimi Stratejileri: Anahtar Yetenekleri Nasıl Tanımlarız?
